Biblioteka w cyfrowym świecie: sztuczna inteligencja, wirtualne wystawy i media społecznościowe - sprawozdanie z konferencji online
Informacje wstępne
16 stycznia 2024 r. odbyła się konferencja online pt.: Biblioteka w cyfrowym świecie: sztuczna inteligencja, wirtualne wystawy i media społecznościowe. Wydarzenie swoją tematyką wpisywało się w pkt. 8 kierunków realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2023/2024: Wspieranie rozwoju umiejętności cyfrowych uczniów i nauczycieli, ze szczególnym uwzględnieniem bezpiecznego poruszania się w sieci oraz krytycznej analizy informacji dostępnych w Internecie. Poprawne metodycznie wykorzystywanie przez nauczycieli narzędzi i materiałów dostępnych w sieci, w szczególności opartych na sztucznej inteligencji. Organizatorem konferencji była Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu. Wzięli w niej udział nauczyciele, bibliotekarze, studenci oraz osoby zainteresowane proponowaną tematyką.
Podczas wydarzenia swoją wiedzą i doświadczeniem podzielili się ze słuchaczami: dr Dominik M. Piotrowski, starszy kustosz dyplomowany w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu, mgr Robert Preus, dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy, oraz dr Natalia Pamuła-Cieślak, adiunktka w Instytucie Badań Informacji i Komunikacji UMK w Toruniu.
Przebieg konferencji
Uczestnicy konferencji w imieniu organizatorów zostali przywitani przez mgr. Marcina Żyndę, nauczyciela bibliotekarza Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu. Prowadzący zaprezentował prelegentów, podziękował im za przygotowanie wystąpień, przypomniał program wydarzenia oraz wyjaśnił kwestie techniczne związane z transmisją konferencji na platformie Microsoft Teams. Następnie oddał głos dr. Dominikowi Piotrowskiemu, który wygłosił wykład Cyfrowe opowieści, czyli tworzenie wystaw bibliotecznych w XXI w.
Wystąpienie dr. Dominika Piotrowskiego – Cyfrowe opowieści, czyli tworzenie wystaw bibliotecznych w XXI w.
Na początku swojego wykładu prelegent omówił istotne znaczenie nowoczesnego wystawiennictwa w bibliotekach jako inspiracji do kreatywnego podejścia do prezentacji zbiorów. Przedstawił rolę komunikacji wizualnej we współczesnym świecie oraz jej wysoki stopień angażowania odbiorców. Zdjęcia mają moc przekazywania tysiąca słów, więc niezmiernie istotny jest dobór odpowiednich fotografii. Prelegent wskazał liczne źródła, z których można je pozyskiwać, m.in. Wikimedię Commons, Unsplash, Pixabay, przywołał także sztuczną inteligencję, pozwalającą na błyskawiczne generowanie interesujących obrazów. Dr Dominik Piotrowski zwrócił ponadto uwagę na dobór odpowiednich kolorów używanych w tekście lub w oprawie graficznej wystawy, dzięki którym u odbiorcy pojawiają się określone emocje. Niezwykle istotny jest również odpowiedni tekst, który stanowi uzupełnienie obrazu, jak również jego kompozycja, redakcja i krój wykorzystanego pisma.
W dalszej części wystąpienia dr Dominik Piotrowski omówił proces przygotowywania wystawy cyfrowej, podczas którego warto określić: temat i cel wystawy, grupę odbiorców, umiejętności zespołu przygotowującego ekspozycję, zakres i harmonogram prac oraz działania promocyjne. Współczesne wystawy cyfrowe charakteryzują się ogromnym potencjałem edukacyjnym, szerokim zakresem oddziaływania i zaangażowaniem odbiorców w interakcje z treścią. Często towarzyszą one ekspozycjom tradycyjnym, ale mogą też funkcjonować samodzielnie. Prelegent nawiązał również do kuratorstwa cyfrowego, które zajmuje się utrzymywaniem, ochroną i dodawaniem wartości elektronicznym danym badawczym w całym cyklu ich życia. Zauważył, że wraz z rozwojem nowych technologii, nowoczesne narzędzia ekspozycyjne, stanowią wsparcie dla kuratorów i projektantów wystaw. Umożliwiają one kreatywne prezentowanie zbiorów poprzez dużą dostępność i atrakcyjność wystaw. Na zakończenie swojego wystąpienia dr Dominik Piotrowski zaprezentował przykłady bibliotecznych ekspozycji cyfrowych na platformie wystaw cyfrowych Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, m.in. wystawę cyfrową zatytułowaną Bożena Bednarek-Michalska (1957-2021), Wirtualna podróż śladami historii.
Wystąpienie mgr. Roberta Preusa – Sztuczna inteligencja w edukacji
W dalszej części konferencji wystąpienie pod tytułem Sztuczna inteligencja w edukacji wygłosił mgr Robert Preus. Prelegent na wstępie zachęcał nauczycieli, by systematycznie rozmawiali z uczniami na temat sztucznej inteligencji. Wskazał ważne dokumenty, w których jest mowa o sztucznej inteligencji w odniesieniu do edukacji, to m.in. Polityka dla rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce od roku 2020 (zwana też Polityką AI) Komitetu Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji, Podstawowe kierunki polityki oświatowej państwa na rok szkolny 2023/2024 Ministerstwa Edukacji oraz podstawa programowa szkół podstawowych i ponadpodstawowych, w której są zapisy ogólne dotyczące stosowania narzędzi z zakresu nowych technologii.
Następnie mgr Robert Preus zaprezentował zagadnienia, o których należy porozmawiać z uczniami na lekcjach w kontekście sztucznej inteligencji. Warto rozpocząć wprowadzenie w zagadnienia AI od jej początków - skąd się wzięła i jak wyglądały prace nad jej rozwojem na przestrzeni lat. Można też przywołać przykłady jej zastosowania, np. w medycynie, w przedsiębiorstwach (automatyzacja zadań) czy w branży filmowej (tworzenie postaci wirtualnych). Istotnym zagadnieniem, które trzeba bezwzględnie poruszyć podczas zajęć z uczniami, jest kwestia etyczna stosowania sztucznej inteligencji. Należy uświadomić uczniom, że kopiowanie tekstów wypracowań ze sztucznej inteligencji jest oszustwem. Dodatkowo warto zapytać uczniów, jakie mają opinie o wykorzystaniu AI: w misjach wojskowych, szczególnie w takich, gdzie byłoby narażone ludzkie życie; do kontroli społeczeństwa i naruszania prywatności obywateli; do udziału w procesie rekrutacji nowych pracowników i kwalifikowania ich lub nie na wybrane stanowiska pracy; do wykorzystywania bez zgody malarzy ich charakterystycznych stylów twórczości. Prelegent podkreślił, że wszystkie wymienione zastosowania są współcześnie realizowane. Wskazał również na możliwość zastosowania AI w edukacji polonistycznej, chociażby podczas pracy z lekturą szkolną, np. za pomocą generowania obrazów na podstawie przeczytanego tekstu.
W dalszej części swojego wystąpienia mgr Robert Preus przedstawił zawody przyszłości w kontekście rozwoju sztucznej inteligencji oraz te, które przestaną istnieć. Zwrócił również uwagę, że obecnie AI występuje jako ścieżka kształcenia na takich kierunkach jak: informatyka, zarządzanie, bezpieczeństwo, inżynieria medyczna. Na zakończenie prelegent wskazał zastosowanie sztucznej inteligencji w edukacji w oparciu o konkretne programy.
Wystąpienie dr Natalii Pamuły-Cieślak – Strategie publikacyjne dla Instagrama na tle innych mediów społecznościowych i form komunikacji
Trzecie wystąpienie, zatytułowane Strategie publikacyjne dla Instagrama na tle innych mediów społecznościowych i form komunikacji wygłosiła dr Natalia Pamuła-Cieślak. Na wstępie prelegentka przedstawiła popularność poszczególnych serwisów mediów społecznościowych w Polsce według różnych rankingów. W badaniach wśród najczęściej wymienianych serwisów społecznościowych znajdują się: YouTube, Facebook, Messenger, Instagram i WhatsApp. Biblioteka może używać mediów społecznościowych do celów edukacyjnych, informacyjnych, rozrywkowych, promocyjnych lub społecznych, np. do promowania działalności, zwiększenia zasięgu i zaangażowania użytkowników, budowania relacji z potencjalnymi klientami i partnerami, a także dostarczania wartościowych treści i usług. Ważny jest również dobór odpowiedniego zespołu, który będzie tworzył posty do zamieszczenia w poszczególnych kanałach. Niezbędne jest zaplanowanie dla każdego serwisu właściwego rodzaju treści, który najbardziej odpowiada grupie docelowej i możliwościom serwisu.
W dalszej części wystąpienia dr Natalia Pamuła-Cieślak porównała serwisy Facebook, TikTok i YouTube w stosunku do Instagrama. Facebook i Instagram to serwisy społecznościowe, które pozwalają na publikowanie atrakcyjnych materiałów w formie wizualnej, oba umożliwiają tworzenie relacji z odbiorcami, odpowiadanie na ich pytania, zamieszczanie komentarzy, oferują narzędzia do analizy statystyk, reklamy i optymalizacji treści. Facebook w porównaniu z Instagramem jest bardziej wszechstronny i uniwersalny pod względem zróżnicowanych form publikowanych materiałów, np. pozwala zamieszczać nie tylko zdjęcia i filmy, ale także treści i linki, wydarzenia, ankiety i transmisje na żywo. Instagram jest bardziej skupiony na materiałach wizualnych, pozwala publikować tylko zdjęcia i filmy, które można urozmaicić o podkład dźwiękowy i efekty specjalne. Następnie prelegentka porównała TikToka z Instagramem. Oba serwisy umożliwiają publikowanie krótkich form wideo, tworzenie atrakcyjnych treści w formie wizualnej, posiadają także narzędzia do angażowania użytkowników w dyskusje, zadawanie pytań, można je też wykorzystywać do organizowania konkursów. Instagram w przeciwieństwie do TikToka pozwala łatwo dostosować profil do grupy docelowej, używać logo biblioteki jako zdjęcia profilowego, wpisać nazwę oraz stronę biblioteki jako biogram. TikTok wymaga częstego aktualizowania postów i ciągłego dostosowania zamieszczanych treści do zmieniających się trendów i preferencji użytkowników. Podczas wystąpienia prelegentka zaprezentowała również bardzo wiele atrakcyjnych pomysłów na interesujące i angażujące odbiorców wpisy na Instagramie biblioteki.
Na zakończenie swojego wystąpienia dr Natalia Pamuła-Cieślak omówiła najczęściej popełniane błędy, jakie mają miejsce podczas prowadzenia oficjalnego profilu instytucji w mediach społecznościowych, m.in. niezgodność treści z profilem, celami i wartościami biblioteki, brak interakcji z odbiorcami (warto odpowiadać na komentarze, pytania), zbyt częste lub niewłaściwe publikowanie treści i brak optymalizacji profilu.
Zakończenie konferencji
Na zakończenie konferencji mgr Marcin Żynda podziękował prelegentom za ich niezwykle inspirujące wystąpienia, a uczestnikom wydarzenia za liczny udział i pozytywne opinie przekazywane na czacie w trakcie wystąpień. Zaprezentował również najnowsze pozycje książkowe z księgozbioru Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu, podejmujące z wielu różnych perspektyw zagadnienie sztucznej inteligencji.
