Konferencja online: „Nowe media a edukacja” - sprawozdanie
14 kwietnia 2021 roku odbyła się konferencja online Nowe media a edukacja. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Bibliotekę Pedagogiczną im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu i adresowane było do nauczycieli, bibliotekarzy i wszystkich zainteresowanych proponowaną tematyką.
W trakcie konferencji swoje analizy i refleksje, będące efektem badań nad społecznymi i technicznymi zmianami w edukacji, czytelnictwie i wizualizacji informacji, przedstawili profesorowie z Katedry Antropologii Literatury i Nowych Mediów Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu - prof. Maciej Wróblewski, prof. Rafał Moczkodan i prof. Radosław Sioma.
Uczestników konferencji w imieniu organizatora przywitał pan Marcin Żynda, nauczyciel bibliotekarz Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu. Prowadzący przedstawił prelegentów, dziękując im za przygotowanie wystąpień, przypomniał także pokrótce program konferencji oraz wyjaśnił kwestie techniczne związane z transmisją wydarzenia na platformie Teams. Następnie oddał głos pierwszemu z występujących - prof. Maciejowi Wróblewskiemu.
Wykład Nowomedialne perspektywy czytania literatury zaprezentował pan profesor Maciej Wróblewski. Dotyczył on rozważań na temat wielowymiarowego wpływu rewolucji cyfrowej na czytanie literatury.
Prelegent na wstępie omówił przemiany komunikacyjne, począwszy od oralności, poprzez piśmienność cyrograficzną, typograficzną, cyfrową, na hipertekstowości kończąc. Pan profesor zwrócił jednocześnie uwagę, że czytanie jest procesem zarówno mentalnym, emocjonalnym, jak i cielesnym. Postępujące zmiany w zakresie sposobów komunikacji i dystrybucji informacji, wiedzy oraz zasobów kulturowych zmieniły nie tylko strukturę życia literackiego, ale także formy czytania (od książki tradycyjnej przez e-book do książki interaktywnej) oraz strategie lekturowe. Dotychczas pisarz tworząc dzieło zakładał, że będzie ono czytane linearnie, co współcześnie nie jest już takie jednoznaczne, np. grupy osób czytających na Facebooku mają do czynienia z zupełnie odmienną prezentacją tekstu niż w tradycyjnej książce. Mimo to proces czytania, mający wymiar behawioralny, społeczno-kulturowy i tekstowy nie zanika, a książka nie została wyparta przez magazyny ilustracyjne, audycje radiowe czy telewizję (jak sądził przywołany w wykładzie Michel Butor).
Pan profesor Maciej Wróblewski przedstawił wyniki badań prowadzonych przez Bibliotekę Narodową, dotyczące takich aspektów czytelnictwa jak: najpopularniejsi pisarze wśród polskich czytelników, częstotliwość czytania książek oraz korzystanie z różnych form przekazu tekstu (audiobooki, e-booki, książka drukowana). Dodał na marginesie tych statystyk opinię, że rankingi raczej nie oddają w pełni stanu czytelnictwa w kraju.
Prelegent poszukiwał także odpowiedzi na pytania, w jaki sposób nadać nowe znaczenie i funkcję słowu “uwięzionemu” przez druk oraz czy można “zdynamizować” lekturę, nie tracąc zawartych w tekście sensów? Pan profesor Maciej Wróblewski omówił także ciekawe i angażujące odbiorcę formy literackie na przykładzie Calligrammes Guillaume’a Apollinaire’a, Mechanicznego ogrodu Tytusa Czyżewskiego oraz połączenie poezji i obrazu w twórczości literackiej Juliana Przybosia i artystycznej Władysława Strzemińskiego. Przywołał również pojęcie liberatury, w której warstwa słowna jest równie ważna jak warstwa graficzna.
Na zakończenie prelegent postawił uczestnikom istotne pytania do rozważenia: czy medium, za pomocą którego uzewnętrzniamy nasz świat wewnętrzny modyfikuje konstrukcję tego świata, wpływa na charakter relacji między tym, który tworzy, a tym, który przyswaja? W jakim kierunku proces konwergencji mediów zmienia czytelnika? Jak w przyszłości może wyglądać literatura i proces lektury?
Kolejne wystąpienie pod tytułem Najważniejsze błędy, które (nadal) popełniamy w prezentacjach multimedialnych wygłosił pan profesor Rafał Moczkodan. Prelegent stwierdził, że aby prawidłowo przygotować prezentację, pomocną dla występującego a jednocześnie ciekawą dla odbiorców, należy spełnić kilka bardzo istotnych warunków. Jednym z najważniejszych jest odpowiednia ilość zamieszczonej w prezentacji treści. Prelegent podkreślił w tym kontekście, że rolą prezentacji jest jedynie wsparcie wystąpienia, a nie jego zastąpienie. Przed przygotowaniem prezentacji należy także zdefiniować jej cel, zastanowić się do kogo będzie ona kierowana, co chcemy rzeczywiście przekazać (dlatego tytuł prezentacji można nadać nawet na końcu pracy, aby oddawał w pełni jej treść).
W kolejnym etapie możemy przystąpić do tworzenia multimedialnej prezentacji, uwzględniając linearną kompozycję pracy i przeznaczając jeden slajd na jedno zagadnienie, ponieważ nadmiar informacji zakłóca przekaz i odwraca uwagę od tematu. Prelegent przypomniał uczestnikom konferencji o zastosowaniu niezbędnych elementów wprowadzających, takich jak: tytuł prezentacji, autor, afiliacja, tytuł, miejsce i data wydarzenia oraz adekwatnego szablonu.
W dalszej części wykładu pan profesor Rafał Moczkodan omówił aspekty związane z zawartością slajdów: przede wszystkim zalecił selekcję materiału, unikanie zbędnej statystyki i skomplikowanych wykresów (jeśli są niezbędne to można je wydrukować i rozdać słuchaczom). Prelegent omówił także szczegółowo zalecane fonty i stopnie czcionek. Ważne jest również odpowiednie użycie kolorów, w tym korelującego z treścią tła oraz dopasowanie liczby slajdów do czasu, jaki został przeznaczony na wystąpienie (można zastosować pasek postępu). Prelegent zwrócił uwagę na dużą rolę obrazów w prezentacji (łatwiej je zapamiętać, wzbudzają większe emocje). Wykorzystane w prezentacji zdjęcia należy wcześniej zmniejszyć w innym programie graficznym, aby nie sprawiały kłopotów w trakcie przesyłania prezentacji. Obecnie odchodzi się także od stosowania w multimedialnych prezentacjach gifów i animacji.
Pan profesor Rafał Moczkodan podkreślił wagę przestrzegania praw autorskich, zalecił wykorzystywanie otwartych licencji, a także dołączanie bibliografii do prezentacji.
Na zakończenie prelegent uczulił jeszcze słuchaczy na przetestowanie prezentacji przed wystąpieniem - skontrolowanie czasu wystąpienia, sprawdzenie sprzętu, przede wszystkim dźwięku i poprawnego wyświetlania wszystkich elementów. Ostatni slajd prezentacji powinien zawierać imię i nazwisko występującego i dane kontaktowe dla słuchaczy. Przestrzeganie powyższych zaleceń i stosowanie się do bieżących, minimalistycznych rozwiązań i tendencji powinno umożliwić przygotowanie prezentacji najwyższej jakości.
Trzecie wystąpienie, zatytułowane HTML i poezja przygotował pan profesor Radosław Sioma. Prelegent w trakcie wykładu przybliżył słuchaczom współczesne zjawiska literackie w postaci nowych rodzajów książek, nieposiadających materialnej, drukowanej formy. Są to dzieła powstające z wykorzystaniem nowych technologii i możliwe do odczytania jedynie z pomocą komputera, tabletu, telefonu.
Pan profesor, prezentując fragmenty hipertekstowej powieści Radosława Nowakowskiego pt. Koniec świata według Emeryka rozważał, czy są to jeszcze książki i co nowego wnoszą do lektury swoją audiowizualnością oraz czy zastosowany do ich stworzenia język HTML jest jedynie narzędziem, czy, choć częściowo, nowym językiem literatury. Prelegent zwrócił uwagę na trudność w interpretowaniu dzieła Radosława Nowakowskiego ze względu na brak oglądu całości. Koniec świata według Emeryka posiada bowiem bardzo rozbudowaną strukturę hipertekstową, z licznymi rozgałęzieniami, ze zmieniającymi się narratorami, co uniemożliwia linearną i jednakową dla wszystkich lekturę. Być może autor chciał w ten sposób oddać nieskończoność świata bądź jego doświadczanie nie tylko z ludzkiego punktu widzenia.
Ramy fabularne utworu tworzy Legenda o Pielgrzymie świętokrzyskim, rycerzu, który po odbyciu wielu pielgrzymek zarozumiale uznał się za najbardziej pobożnego człowieka na świecie, za co został finalnie zamieniony w kamienny posąg. Prelegent zwrócił uwagę, że Radosław Nowakowski stosuje w swoim utworze niekonwencjonalne rozwiązania artystyczne, a także nowatorski język, co niewątpliwie zachęca do zmiany perspektywy, wytrąca odbiorców z przyzwyczajeń czytelniczych, wciąga ich w przygodę poznawczą. Pan profesor Radosław Sioma przywołał w kontekście omawianej pozycji Grę w klasy Julio Cortázara, Ulissesa Jamesa Joyce’a, a także opowiadanie Jorge Louisa Borgesa Ogród o rozwidlających się ścieżkach.
Prelegent dodał, że Radosław Nowakowski jest nie tylko pisarzem i tłumaczem, ale także muzykiem zespołu Osjan. Co ciekawe, książki, których jest autorem, z reguły powstają równolegle w trzech językach: polskim, angielskim i esperanto. Większość z nich wykonuje też własnoręcznie, są to książki-przedmioty, zwracające uwagę na stronę materialną dzieła (m.in. 10 metrowa ulica Sienkiewicza w Kielcach).
Prelegent podkreślił, że autor Końca świata według Emeryka wprowadza nową jakość do literatury poprzez sugestywne, zaskakujące połączenie obrazu i hipertekstu.
Na zakończenie konferencji pan Marcin Żynda podziękował prelegentom za ich niezwykle interesujące wystąpienia, przybliżające słuchaczom kierunek dynamicznych zmian zachodzących w komunikacji społecznej, zarówno w wymiarze technologicznym, jak i filozoficznym, w realiach zacierających się różnic między nadawcą a odbiorcą komunikatu.
Prowadzący podziękował także uczestnikom konferencji za ich liczny udział i pozytywne opinie przekazywane na czacie bezpośrednio w trakcie wystąpień, jak i po zakończeniu konferencji. Pan Marcin Żynda zaprosił również wszystkich chętnych na następne wykłady online organizowane przez Bibliotekę Pedagogiczną im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu z okazji stulecia istnienia placówki.
